ورودی هر فضایی جز اصلی ترین اجزای معماری است و می تواند به عنوان جلب توجه کننده ترین قسمت از سمت بیرون برای مخاطبین نقش بازی کند، درب ورودی که در حقیقت وظیفه دعوت کنندگی و خوش آمدگویی به مخاطبین را دارد باید در اصول طراحی و به کار گرفتن سایر عوامل برای دیده شدنش در الویت های نخست هر طراح قرارگیرد.
یکی از مهمترین امکاناتی که می تواند در این راستا مورد استفاده قرار گیرد نورپردازی می باشد. البته ورودی هر فضا و ساختمانی بسته به نوع کاربری آن بنا و همچنین نوع استفاده ای که از ورودی می شود دارای انواع گوناگونی می باشد، مثلا درب آدم رو، یا درب ماشین رو، درب یک مغازه یا ورودی یک ساختمان مسکونی. این تنوع مکان و نوع استفاده باعث شده است که درب های ورودی از متریال های گوناگون ساخته شود.
در راستای حفظ امنیت ورودی های ساختمان ها و فضاهای گوناگون هم راهکارهای متعددی ابداع شده است. یکی از رایج ترین شگردهای مورد استفاده برای حفاظت از ورودی ها، استفاده از ساختار کرکره می باشد. استفاده از کرکره ساده یا گرگره برقی در بعضی از ورودی ها جایگزین درب شده است و خود نقش درب را ایفا می کند و در بعضی از کاربری ها مثل مغازه و فضاهای تجاری به عنوان یک پوشش ثانویه در زمان عدم فعالیت آن فضا بر روی درب اصلی نصب می شود.
در این جستار به بررسی نورپردازی این پوشش پرداخته و درباره تکنیک های نورپردازی، محل نصب و نوع تجهیزاتی که می توان مورد استفاده قرارداد می پردازیم. نخست باید به نیاز این موضوع یعنی دلیل نورپردازی کرکره پرداخته شود، در این راستا دو هدف اصلی وجود دارد:
- نورپردازی کرکره برای جلب توجه بیشتر و مفهوم زیبایی شناسی
- دیده شدن بهتر و بیشتر در شب در راستای ایجاد امنیت
1-همانطور که قبل تر اشاره شد در بسیاری موارد کرکره با هر موقعیتی (درب ورودی یا پوشش ثانویه) حکم ورودی اصلی را دارد و با صلاح دید طراح و در راستای جلوه بیشتر و نمود مفهوم زیبایی می توان آن را نورپردازی کرد. تکنیک نورپردازی موضعی، استفاده از شدت نور بیشتر نسبت به اجزای مجاور، استفاده از نورهای رنگی همگی راهکاریی برای جلب توجه بر روی کرکره ورودی هاست. و هدف اصلی تمامی این روش ها بیان زیباتر و جذاب تر این بخش می باشد. البته استفاده از هر کدام از راهکارها بستگی به پارامترهای دیگری از جمله متریال کرکره نیز دارد.
2-در بعضی موارد قسمتی که کرکره برقی در آن نصب شده است به لحاظ نوع کاربری و در راستای مفهوم امنیت ساختمان باید بهتر و واضح تر دیده شود که استفاده از ادوات و چراغ های پر نور در راستای این هدف بسیار کارآمد خواهد بود. در این مورد باید به این نکته دقت کرد که اگر نورپردازی برای بهتر دیده شدن کرکره در دوربین های مدار بسته است، محل نصب تجهیزات روشنایی باید با توجه به موقعیت دوربین ها باشد به صورتی که مستقیما به داخل لنز دوربین نتابد. بهترین زاویه نورپردازی کرکره، هم راستا بودن جهت چراغ و دوربین می باشد.
جنس و رنگ کرکره
متریال موضوع مورد بحث یعنی کرکره، درانتخاب تکنیک و زاویه نورپردازی و همچنین انتخاب چراغ و رنگ نور، بسیار پراهمیت و تاثیرگذار است. کرکره ها عموما یا فلزی (آهن یا آلومینیوم) یا پلیمری (پلی کربنات) هستند. متریال فلز دارای بازتاب نور است بنابراین در مواقعی که جنس تیغه های مورد استفاده در کرکره فلزی است، باید از نورپردازی مستقیم به خود کرکره خودداری کرد ولی در مواقعی که از تیغه های پلی کربنات استفاده می شود پرتاب نور به خود کرکره بلامانع است. همچنین در مواقعی شاید بتوان با راهکار های خلاقانه از خود بدنه کرکره و مابین تیغه ها برای قراردادن منابع نوری استفاده کرد.
رنگ تیغه های کرکره نیز از عوامل تاثیرگذار در نورپردازی آن می باشد ، رنگ در میزان جذب نور و یا بازتاب آن تاثیر دارد. و همچنین رنگ تیغه ها در برخورد پرتوهای نوری ممکن است به صورت رنگی متفاوت دیده شود که این موضوع در زیبایی بصری تاثیر مستقیم دارد.
رنگ های رایج تیغه های کرکره معمولا رنگ های روشن (سفید یا کرم) یا تیره (مشکی یا قهوه ای) و یا رنگ هایی مثل طرح چوب و به صورت محدود قرمز می باشد. برای مثال تابش رنگ نور انبه ای به کرکره ی سفید کاملا آن را نارنجی نشان می دهد یا تابش نور رنگی قرمز بر روی کرکره طرح چوب، تیرگی آن را در حدی افزایش می دهد که رنگ آن قابل تشخیص نخواهد بود.
تکنیک ها و تجهیزات نورپردازی کرکره
همانطور که پیش تر هم اشاره شد، اگر هدف نمایش زیباتر کرکره و شاخص تر کردن آن نسبت به اجزای مجاور است، می توان از تکنیک نورپردازی موضعی و چراغ هایی مثل انواع پروژکتور و با لنز بسته و زاویه محدود بر روی خود کرکره استفاده کرد. در مواقعی که جنس متریال کرکره به گونه ای است که بازتاب بسیار بالایی دارد، به جای تاباندن مستقیم نور به تیغه ها می توان محدوده پوشش کرکره را با نورپردازی از پایین به بالا و یا بالعکس و با تکنیک وال واشینگ (wall washing) روشن کرد. جهت این تکنیک می توان از چراغ های وال واشر استفاده کرد.
باید توجه داشته باشیم که کرکره ها به دلیل داشتن ساختار تیغه ای دارای یک بافت هستند که از حرکت نور به صورت مستقیم جلوگیری می کند بنابراین نباید به غلط از تکنیک wall grazing استفاده کرد چون فاصله کم چراغ در این تکنیک با سوژه مورد نورپردازی باعث ایجاد سایه های بلند شده و ترکیب بصری ناخوشایندی ایجاد می کند.
برای نورپردازی کرکره قسمت هایی که در آنجا امنیت بیشتر مورد توجه است، ایجاد روشنایی با شدت بیشتر باعث دیده شدن کرکره از مسافت های دورتر شده و حس عدم امنیت را برای سارقان فراهم می کند.
برای این منظور می توان از پروژکتورهای SMD با پخش نور بیشتر و با شار نوری بالاتر استفاده کرد و در مواقعی که احتمال سرقت یا از کار انداختن خود منابع نوری به علت دسترسی راحت وجود دارد، می توان با قراردادن چراغ بر روی برجهای نوری و درعوض استفاده از پروژکتورهای COB با پرتاب نور بیشتر این معضل را حل کرد.
نویسنده: مهندس بدیعی
