داستان تولید داخل پس از اعمال تحریم ها داستان پر غصه ای ایست که در مواردی جز غم اندوه برای ایرانیان چیز دیگری نداشته. خیلی ها که تولید داخل را با خودرو و به تازگی با لوازم خانگی می شناسند خروجی ای جز گرانفروشی، کمبود جنس و نبود شرایط مناسب خرید نداشته اند. اما سوال اینجاست که آیا داخلی سازی صنایع واقعا درست نیست و یا یک جای کار مشکل دارد که ما در ادامه به آن می پردازیم.
حمایت، انحصار و تولید ناموفق داخلی
تجاربی که عموم ایرانیان از داخلی سازی داشته اند و اکثرا درگیر آن نیز بوده اند به خرید خودرو و لوازم خانگی بر میگردد که تجربه خوبی نبوده است. به طور مثال خودرو ای در کلاس متوسط حتی گمنام در رده جهانی به ایران وارد شده و قیمتی میلیاردی به خود می بیند از سوی دیگر تولید داخل نیز وضعیت بهتری ندارند و چیزی که مصرف کننده می تواند بخرد خودرو ای است که اصلا در کلاس جهانی قابل معامله نیست و قیمت آن (قیمت بازار) نیز فراتر از خودروهای بروز جهانی است. از سوی دیگر این مشکل به لوازم خانگی نیز سرایت کرده و مصرف کننده محصولات ایرانی وقتی سرچی در وب سایت های فروشگاهی خارجی میکند به این نتیجه می رسد که قیمت این محصولات گاها از قیمت برخی برند های صاحب نام جهانی نظیر ال جی، سامسونگ و سونی نیز گران تر در آمده در حالی که همان خریدار مثلا در خرید تلویزیون نمی داند پنل استفاده شده در تلویزیون ال ای دی ایرانی از کدام برند است و یا سیستم نرم افزاری پایداری دارد یا خیر؟
رقابت، بازار آزاد و شکوفایی تولید داخلی
اما این مواردی که گفته شد روی بد سکه بود و حالا میخواهیم شما را با صنایعی آشنا کنیم که می تواند الگویی برای داخلی سازی باشد. دربازکن تصویری یا به اصطلاح عام آیفون تصویری و به تازگی جک درب پارکینگ دو نمونه از صنایعی هستند که مصرف کننده عموما تجربه خوبی از خرید تولید داخل آن خواهد داشت. اگر به آیفون تصویری نگاهی بیندازیم متوجه می شویم ایرانی ها نه تنها از تکنولوژی های بروز کم نگذاشتند، چه بسا قابلیت هایی را در محصولاتشان گنجاندند که در مدل های خارجی کمتر دیده می شود و یا باید مبالغ هنگفتی بابت آن بپردازید. این تولیدکنندگان جسورتر شده و حالا به مواردی که در آن ضعف داشته اند نظیر زیبایی محصول هم توجه کرد اند و حالا محصولاتی تولید میکنند که می تواند در بازار جهانی عرضه شده و استقبال خوبی از آنها شود.
جک پارکینگی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و محصولات تولیدی کنونی چیزی از مدل های خارجی کمتر ندارد. مصرف کنندگانی که در سالهای اخیر از جکهای پارکینگی ساخت داخل استفاده نموده اند رضایت نسبی دارند و این صنعت که جزو صنایع نوظهور در ایران است هر روز پیشرفت های خوبی چه به لحاظ کیفیتی و چه به لحاظ تنوع محصولات دارد و اکنون در جایی قرار داریم که تولید کنندگان ایرانی در جک پارکینگی انواع جک های دو لنگه، تک لنگه و درب ریلی در سبد محصولی خود دارند. جالب اینجاست که قیمت محصولات ایرانی بسیار مناسب و قابل دسترس است و مصرف کننده قادر به خرید این تولیدات است.
علت موفقیت جک درب پارکینگ و آیفون تصویری در داخلی سازی چیست؟
به نظر ما دو دلیل بزرگ در تولید موفق داخلی وجود دارد، عدم انحصار در تولید و رقابت با محصولات خارجی می تواند باعث شکوفایی یک صنعت شود. دولت می تواند با ارائه برخی از معافیت ها و ارائه وام جهت سرمایه گذاری به تولید کنندگان داخلی کمک کند تا به تولیدات با کیفیت و بروز روی بیاورد و هم زمان نیز قادر باشد با رقبای داخلی و خارجی به رقابت درست و سالم بپردازد. چیزی که ما اکنون در جک درب پارکینگ و آیفون تصویری شاهد آنیم که محصولات ایرانی با وجود حضور شرکت های خارجی سکاندار بازار هستند و برای سهم بیشتر با یکدیگر هم رقابت میکنند و در نتیجه مصرف کننده بیشترین سود را می برد.
اما در خودرو که با قطع واردات و در حالت خوشبینانه با واردات با گمرکی 120 درصدی مواجه هستیم و رقابتی حتی بین خودروسازهای داخلی نیز وجود ندارد و مصرف کننده صرفا به پول جیب خود نگاه میکند چیزی بهتر از بازار کنونی ایجاد نمی شود که این خودرو ساز مواردی حیاتی یا پیش پا افتاده را که قبلا در خودرواش وجود داشته نظیر ترمز عقب دیسکی یا سنسور عقب را حذف کند و آن را به عنوان آپشن تحت نام پلاس با قیمتی نجومی به مصرف کننده خود بفروشد.
البته در این موضوع تنها خودرو ساز مقصر نیست و این انحصار باعث شده تا دولت در قیمت گذاری دخالت کند کاری که بهتر بود به این صورت انجام بپذیرد که خودروساز با قیمتی منصفانه که مورد تایید خودش است خودرو عرضه کند و دولت تنها تضمین افزایش تولید و تامین بازار را از او داشته باشد.
این داستان در لوازم خانگی نیز وجود دارد و حالا که این از این تولیدات حمایت شده با باز نمودن واردات می شود رقابتی درست پدید آید تا تولید کننده داخلی محصولاتش را با کیفیت خوب و با قیمتی مناسب به دست مصرف کننده برساند نه از سر اجبار خریدار!